Depresja poporodowa
Kobieta rodzi, a wraz z kruchym i całkowicie zależnym od niej dzieckiem na świat przychodzi matka. Dziecko zmienia jej życie nieodwracalnie. Przychodzi czas na zdefiniowanie na nowo siebie i swojego Ja. Zmienia się wszystko. Ciało kobiety wygląda inaczej. W domu pojawiają się nowe meble, małe ubranka. Codzienna rutyna przeobraża się w nieprzerwane zaspokajanie potrzeb małego człowieka. Relacja z partnerem odmienia się. Kobieta i mężczyzna muszą poznać się na nowo. Do tego dochodzi połóg, hormony i ból poranionego ciała. Początki nie są łatwe. Zdarza się, że tych zmian jest za dużo. Obok tego wyczekanego dziecka jest gdzieś z tyłu matka, która po cichu przeżywa trudności nierzadko mierząc się z poczuciem osamotnienia i niezrozumienia przez bliskich. W tym miejscu pojawia się pytanie, czy ten wielki smutek to tylko zmęczenie, baby blues, czy może depresja?
Depresja poporodowa dotyczy od 10 do 20 procent kobiet w okresie okołoporodowym. Szacuje się jednak, że po pomoc do specjalisty zgłasza się zaledwie co druga z nich. Świadomość społeczeństwa na temat depresji poporodowej sprawia, że coraz więcej kobiet ma odwagę poprosić o pomoc. Zadaniem specjalistów jest więc szerzenie informacji na temat depresji poporodowej, by kobiety nie bagatelizowały pojawiających się na przestrzeni czasu symptomów, a najbliższe otoczenie matki mogło w odpowiednim momencie zareagować.
Obniżony nastrój, który pojawia się u kobiety tuż po porodzie jest czymś normalnym i naturalnym. Zjawisko to nazywane “baby blues”, czyli tzw. smutek poporodowy może dotyczyć nawet 85% kobiet. Jednak w odróżnieniu od depresji poporodowej znika po około kilku tygodniach od porodu. Objawy smutku poporodowego zazwyczaj nie wymagają interwencji czy leczenia, bowiem znikają samoistnie.
Depresja poporodowa związana jest bezpośrednio z narodzinami dziecka i pojawia się najczęściej od 1 do 6 miesiąca po porodzie. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy dotyka ona kobiety nawet kilkanaście miesięcy po narodzinach dziecka. Źródeł stresu w okresie okołoporodowym jest wiele, jednak badania naukowe donoszą, że najbardziej narażone są kobiety chorujące na depresję w przeszłości lub w okresie ciąży. Istotnymi czynnikami ryzyka są brak wsparcia i akceptacji wśród osób najbliższych oraz samotne macierzyństwo. Kolejną okolicznością działającą na niekorzyść kobiety jest traumatyczny przebieg porodu oraz złe doświadczenia rodzącej związane z pobytem w szpitalu.
Nie istnieją jednoznaczne przyczyny pojawienia się depresji poporodowej, jednak znane są jej objawy:
- obniżenie nastroju i płaczliwość - kobieta przez większą część dnia jest smutna, rozdrażniona i przygnębiona,
- osłabienie zainteresowań - przestają ją cieszyć rzeczy, które wcześniej sprawiały jej radość, dotyczy to również jej wcześniejszych pasji,
- anhedonia - czyli niezdolność do przeżywania radości i satysfakcji,
- obniżona samoocena oraz negatywna ocena własnych kompetencji w roli matki - kobieta myśli o sobie w sposób niekorzystny,
- poczucie winy - pojawiają się wyrzuty sumienia np. że młoda mama nie opiekuje się swoim dzieckiem w adekwatny sposób lub za dużo myśli o sobie a za mało o dziecku,
- stany lękowe oraz obawy związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem dziecka,
- bezsenność bądź nadmierna senność,
- zaburzenia apetytu,
- zaburzenia z zakresu funkcji poznawczych: np. problemy z koncentracją lub z pamięcią,
- nawracające myśli o śmierci i próby samobójcze.
Symptomów depresji poporodowej jest wiele, jednak objawy związane z nawracającymi myślami o śmierci czy próby samobójcze koniecznie powinny zostać skonsultowane z psychologiem lub psychiatrą tak szybko jak tylko jest to możliwe.
Dobrostan matki to również dobrostan dziecka, więc aby kobieta nie czuła się osamotniona w roli matki kluczowe jest wsparcie ze strony partnera i rodziny. Po porodzie matka powinna zostać otoczona troską w szczególny sposób. Należy jej pomagać tak, aby nie czuła się pouczana i kontrolowana. Ważną rolę pełnią tu pielęgniarki i położne podczas wizyt patronażowych, które powinny zachować szczególną wrażliwość na potrzeby młodej matki.
Okres poporodowy to czas, kiedy kobieta poznaje nie tylko swoje dziecko, ale przede wszystkim uczy się nowej roli. Nie jest to łatwe zadanie w sytuacji, kiedy presja społeczna jest tak wielka. Otoczenie bowiem często naciska, by karmić piersią mimo, że nie zawsze młoda mama jest na to gotowa. Nierzadko zdarza się, że kobieta z różnych powodów nie może tego robić, przez co pojawia się poczucie winy. Ponadto zdarza się, że młoda mama porównuje siebie do innych kobiet oceniając się w niezwykle surowy sposób.
Skala zachorowań na depresję poporodową wymaga szczególnej uważności na potrzeby młodych matek. Ważną rolę pełni tutaj partner i najbliższe otoczenie kobiety, które powinno zadbać o to, by kobieta czuła się zaopiekowana. Nie należy żadnego objawu bagatelizować, a ewentualne wątpliwości zweryfikować z psychologiem, psychiatrą czy lekarzem rodzinnym. Ważne jest również, by po porodzie znaleźć odpowiednią pomoc u położnej środowiskowej, której zadaniem jest zadbać nie tylko o nowo narodzone dziecko, ale również o młodą mamę w połogu.
Należy tutaj dodać, że na depresję poporodową narażony jest również ojciec dziecka, który także potrzebuje wsparcia. Po narodzinach dziecka świat zmienia się zarówno dla matki jak i ojca. Nie należy unieważniać jego emocji i doświadczeń związanych z nową rolą, której musi się stopniowo nauczyć w równym stopniu, co matka.
Depresja poporodowa wymaga leczenia. Obecność bliskich oraz osób, które zajmą się przez jakiś czas dzieckiem jest ważna, ale czasem to wciąż za mało. Okazane zrozumienie czy kontakt z najbliższą przyjaciółką również może być niewystarczający, choć w tak trudnym czasie dla młodej mamy każda forma wsparcia będzie na wagę złota.
Skuteczną formą leczenia będzie psychoterapia, psychoedukacja oraz leki przeciwdepresyjne. Istnieją bowiem na rynku środki farmakologiczne, które może przyjmować kobieta karmiąca piersią. Zdarzają się również przypadki depresji poporodowej, w której niezbędne jest leczenie szpitalne.
Kobieta po porodzie wymaga szczególnej troski i wrażliwości zarówno ze strony najbliższej rodziny i przyjaciół, jak i całego personelu medycznego. Podobnie w przypadku ojca, którego potrzeby również powinny zostać zauważone. Ważna jest tutaj psychoedukacja, która uświadomi społeczeństwo, czym tak naprawdę jest okres okołoporodowy. Macierzyństwo może być najpiękniejszym okresem w życiu młodych rodziców, ale również może wiązać się z dużymi trudnościami. Wahania nastroju mogą być efektem działania hormonów, ale nierzadko mogą być wstępem do choroby, która wymaga natychmiastowego leczenia.
Pojawienie się dziecka w domu to duża zmiana, która wpływa na wiele aspektów życia. Wszystkie te przeobrażenia mogą powodować stres i lęk w życiu rodziców. Bywa, że z niektórymi emocjami bardzo trudno sobie samemu poradzić, dlatego w tym szczególnym czasie, kiedy zmian jest tak wiele, należy zachować szczególną czujność i wrażliwość, by w odpowiednim czasie zareagować i pomóc.
